Paylaşmayı Öğreniyoruz- Çocuklarda Paylaşım Becerisini Desteklemek
Paylaşmak, çocukların sosyal, duygusal ve bilişsel gelişiminde kritik bir beceridir. En basit haliyle, bir çocuğun sahip olduğu bir oyuncağı, alanı, deneyimi veya duyguyu bir başkasıyla paylaşması anlamına gelir. Ancak paylaşmak yalnızca nesneleri kapsamaz; sırayla oyun oynama, duygularını ifade etme ve başkalarının ihtiyaçlarına duyarlılık gösterme gibi birçok farklı sosyal beceriyi içinde barındırır. Küçük yaşlardaki çocuklar için paylaşmak doğal bir süreç değildir; zaman içinde gözlemleyerek, deneyimleyerek ve yetişkinlerin rehberliğiyle öğrenilir.
Paylaşmak, çocukların empati kurma yeteneğini geliştirir. Bir çocuk, oyuncağını bir arkadaşıyla paylaştığında, onun da aynı oyuncağa ihtiyaç duyduğunu anlamaya başlar. Bu, başkalarının duygularını fark etmesini ve onların ihtiyaçlarına duyarlı olmasını sağlar. Empati kurabilen çocuklar, sosyal ortamlarda daha başarılı olur, arkadaşlık ilişkilerini daha güçlü kurar ve çevresindekilerle daha sağlıklı bir iletişim geliştirir.
Paylaşım, çocukların sadece sosyal ilişkilerini değil, aynı zamanda problem çözme ve esneklik becerilerini geliştirmelerine de yardımcı olur. Çocuklar, bir oyuncağı paylaşırken veya bir kaynağı ortak kullanırken farklı çözümler üretmeyi öğrenirler. Örneğin, bir oyuncak üzerinde anlaşmazlık yaşadıklarında, sırayla oynamak, birlikte oyun kurgulamak veya başka bir alternatif bulmak gibi çözümler geliştirebilirler. Bu tür deneyimler, çocukların kendi ihtiyaçlarını ifade etmeyi, başkalarının bakış açılarını dikkate almayı ve ortak bir çözüm bulmayı öğrenmelerini sağlar.
Ayrıca paylaşım, çocukların bazen istedikleri gibi olmayan durumları kabullenmelerine ve esneklik kazanmalarına da yardımcı olur. Her zaman ilk sırada olamayacaklarını, her şeyin onların istediği şekilde gitmeyebileceğini deneyimleyerek öğrenirler. Böylece, değişen koşullara uyum sağlamayı, farklı bakış açılarına açık olmayı ve grup içinde nasıl hareket edeceklerini kavrarlar.
Aynı zamanda paylaşım, çocukların bağ kurma becerisini güçlendirir. Paylaşmayı bilen çocuklar, akranlarıyla daha kolay iletişim kurar ve oyun ortamlarında daha aktif rol alır. Ortak bir amaç için bir araya gelmeyi öğrenen çocuklar, ilerleyen yaşlarda da ekip çalışmasına ve sosyal uyum gerektiren durumlara daha kolay uyum sağlarlar. Güçlü sosyal bağlar, çocukların kendilerini güvende hissetmelerini sağlar ve özgüvenlerini artırır.
Paylaşım aynı zamanda çocukların bağımsızlık kazanmasına da katkı sağlar. Başkalarıyla paylaşabilen çocuklar, sahip oldukları şeylere aşırı derecede bağlanmak yerine, çevresindeki insanlarla etkileşim kurarak dünyayı keşfetmeye daha açık hale gelirler. Paylaşım yapan çocuklar, aidiyet hissini geliştirir ve topluluk içinde nasıl hareket edeceklerini öğrenirler. Bu da onların problem çözme ve iş birliği becerilerini destekler.
Bununla birlikte paylaşmak, çocukların iş birliği yapma becerisini de geliştirir. Bir oyunu oynarken sırayla beklemek, bir projeyi birlikte tamamlamak veya ortak bir hedefe ulaşmak için çalışmak paylaşmanın temel parçalarından biridir. İş birliği, çocukların hem bireysel hem de grup içinde nasıl hareket edeceklerini öğrenmelerine yardımcı olur. Paylaşımı deneyimleyen çocuklar, farklı bakış açılarını anlamayı, birlikte karar vermeyi ve karşılıklı saygıyı öğrenirler. İş birliği yapabilen çocuklar, ilerleyen yaşlarda takım çalışmalarında daha başarılı olur ve sosyal ilişkilerinde daha yapıcı bir tutum sergiler.
Paylaşmak, çocukların sadece başkalarıyla iş birliği yapmasını sağlamaz, aynı zamanda kendi sınırlarını tanımalarına ve başkalarının sınırlarına saygı duymalarına yardımcı olur. Çocuklar bir oyuncağı ya da oyun sırasını paylaşırken, her şeyin her zaman yalnızca onların kontrolünde olmadığını öğrenirler. Bu, çocuklara bekleme, sabretme ve kendi isteklerini erteleyebilme becerisi kazandırır. Örneğin, sırayla bir oyuncakla oynamak, bir arkadaşının duygularını dikkate alarak hareket etmeyi ve kendi isteklerini bir süre ertelemeyi öğretir. Bu da öz-denetim, duygusal düzenleme ve sabır gibi önemli yaşam becerilerinin temelini oluşturur.
Bu beceriler, çocukların ileride okul hayatında ve sosyal ilişkilerinde daha uyumlu bireyler olmasına yardımcı olur. Paylaşmayı öğrenen çocuklar, "ben" ve "başkaları" arasındaki dengeyi kurmayı, başkalarının haklarına saygı göstermeyi ve sosyal ortamlarda daha rahat uyum sağlamayı öğrenirler.
Böylece paylaşmak sadece sosyal ilişkileri güçlendirmekle kalmaz, aynı zamanda çocukların duygusal ve sosyal olgunlaşmasına da büyük katkı sağlar. Tüm bu beceriler, çocukların sadece oyun oynarken değil, hayatın birçok farklı alanında başarılı olmalarına yardımcı olur. Paylaşmayı öğrenen çocuklar, ilerleyen yıllarda daha iyi sosyal ilişkiler kurar, iş birliği yapmayı bilir ve başkalarına karşı daha duyarlı bireyler haline gelir. Bu nedenle, paylaşımın teşvik edilmesi yalnızca çocukluk döneminde değil, hayat boyu devam eden bir süreçtir.
Paylaşma Becerisi Ne Zaman ve Nasıl Gelişir?
1-2 Yaş: Bu dönemde çocuklar benmerkezci bir bakış açısına sahiptir. Sahip oldukları nesnelere sıkı sıkıya bağlanabilir ve oyuncaklarını paylaşmak istemeyebilirler. Bu yaşta paylaşmayı beklemek yerine, çevrelerinde güvenli ve paylaşımı destekleyen bir ortam oluşturmak önemlidir.
2-3 Yaş: Çocuklar bu dönemde paylaşmanın ne olduğunu kavramaya başlarlar ancak sahip oldukları eşyaları paylaşmakta hâlâ zorlanabilirler. Kısa süreli paylaşım girişimlerinde bulunabilirler. Sabırlı olmak ve paylaşmayı teşvik etmek önemlidir.
3-4 Yaş: Empati gelişmeye başlar. Çocuklar, başkalarının da duygularını anlamaya başlar ve paylaşmanın bir başkasını mutlu edebileceğini kavrar. Paylaşım oyunları ve sıra bekleme aktiviteleri bu dönemde etkili olabilir.
5-6 Yaş: Çocuklar artık sosyal oyunlara daha fazla katılır ve paylaşmanın önemini daha iyi anlarlar. Grup oyunlarında ve ortak etkinliklerde paylaşma davranışını daha sık gösterirler.
Paylaşmayı Etkileyen Faktörler
Aile Tutumları: Paylaşmayı destekleyen ebeveyn davranışları, çocukların bu beceriyi geliştirmesinde önemlidir.
Kardeş ve Arkadaş İlişkileri: Kardeşi veya yaşıtları olan çocuklar paylaşma konusunda daha fazla fırsat yakalar.
Duygusal Gelişim: Empati ve özdenetim becerileri gelişmiş çocuklar paylaşmaya daha yatkındır.
Çocuklar Paylaşırken Aileler Ne Yapmalı?
Ailelerin, çocuğa hangi oyuncakların paylaşılacak ve hangilerinin paylaşılmasına gerek olmayan oyuncaklar olduğu konusunda net bir farkındalık yaratmaları önemlidir. Çocuğun bazı eşyalarını paylaşmak istemediği zamanlarda, buna saygı duymak ve bu eşyaların kişisel alanlarına ait olduğunu kabul etmek gereklidir. Bu yaklaşım, çocuğun güvenli ve rahat hissetmesine yardımcı olurken aynı zamanda paylaşmanın sosyal becerilerini
geliştirmesine de katkı sağlar. Ayrıca, paylaşmak istemediği oyuncaklar okul gibi sosyal ortamlara götürülmemelidir. Okulda ve benzeri sosyal alanlarda, paylaşılması gereken oyuncakların getirilmesi daha uygun olacaktır.
Paylaşma Becerisini Desteklemek İçin Stratejiler
1. Model Olun: Çocuklar, en iyi gözlemleyerek öğrenir. Evinizde eşyalarınızı ve günlük hayatta kullandığınız nesneleri paylaşarak onlara örnek olun.
2. Sıra ve Bekleme Oyunları Oynayın: Sıra beklemeyi ve paylaşmayı teşvik eden oyunlar çocukların sosyal becerilerini geliştirir.
3. Seçim Hakkı Tanıyın: Çocuğunuza hangi oyuncaklarını paylaşmak istediğini seçme hakkı verin.
4. Pozitif Geri Bildirim Verin: Paylaşım davranışı gösterdiğinde hemen olumlu geri bildirim verin.
5. Kitap ve Hikayelerden Yararlanın: Paylaşmanın önemini anlatan hikayeler okuyun.
6. Duygularını Anlamasına Yardımcı Olun: Çocuğunuz paylaşmak istemediğinde onu anlamaya çalışın ve duygularını kabul edin.
7. Ortak Aktiviteler Planlayın: Arkadaşlarıyla birlikte yapabileceği etkinlikler düzenleyin.
8. Sabırlı Olun: Paylaşmayı öğrenmek zaman alır. Çocuğunuzu zorlamadan, küçük adımlarla desteklemeye devam edin.
Paylaşmayı Öğrenirken Karşılaşılan Zorluklar
1. Sahiplenme Duygusu: Çocuklar bazı oyuncaklarını çok sevebilir ve paylaşmak istemeyebilirler.
2. Kardeşler Arasındaki Paylaşım: Kardeşler arasında paylaşım bazen çatışmalara yol açabilir.
3. Grup İçinde Paylaşım: Kalabalık gruplarda çocuklar paylaşmada zorlanabilir.
Çocuklar Neden Paylaşmaz?
Çocuklar, genellikle sahip oldukları şeyleri başkalarıyla paylaşmaya karşı direnç gösterirler. Bunun birkaç nedeni olabilir.
· Benmerkezcilik: Çocuklar, daha çok kendi ihtiyaç ve isteklerine odaklanır. Diğer çocukların duygularını anlamak zor olabilir.
· Sahiplenme Duygusu: Çocuklar, özellikle sevdiği bir oyuncakla oynamak istemediğinde, paylaşmaya isteksiz olabilirler.
· Duygusal Regülasyon Eksikliği: Çocuklar, duygularını yönetmekte zorlandıklarında, paylaşımda bulunmakta isteksiz olabilirler.
· Rekabet Duygusu: Kardeşler veya arkadaşlar arasında rekabetin olduğu durumlarda çocuklar, paylaşmaya direnç gösterebilir.
Çocuk Paylaşmazsa Nasıl Tepki Vermeliyim?
Çocuklar paylaşmak istemediğinde, ebeveynlerin sabırlı ve anlayışlı olmaları çok önemlidir. Çocuklar bazen paylaşmayı reddedebilir, ağlamaya başlayabilir veya birbirlerinin eşyalarını almak isteyebilirler. Bu durumda, çocukların duygularını anlamak ve onlara uygun bir şekilde yönlendirme yapmak önemlidir. Paylaşmak istemeyen çocuğa, duygusal bir şekilde yaklaşarak ve sınır koyarak yardımcı olun. Örneğin, "Bu oyuncağı senin özel oyuncağındır, ama başkalarıyla birlikte oynayabileceğimiz oyuncakları paylaşabilirsin," şeklinde bir yaklaşım benimsemek, çocuğun hislerini anlamaya ve paylaşma sürecine daha hazır hale gelmesine yardımcı olabilir.
Sakin Kalın: Çocuğun paylaşmadığı durumu sakinlikle karşılamak ve hemen tepki vermemek önemlidir.
Empatik Olun: "Bu oyuncağı çok sevdiğini biliyorum, fakat başkası da oynamak istiyor" gibi anlayışlı bir dil kullanarak, paylaşmanın neden önemli olduğunu anlatın.
Alternatifler Sunun: Çocuğa başka seçenekler sunarak, paylaşmanın onun için daha kolay hale gelmesini sağlayabilirsiniz. "İstersen önce biraz daha oynayabilirsin, sonra arkadaşınla paylaşabilirsin."
Pozitif Pekiştirme: Çocuk paylaşım gösterdiğinde onun çabasını taktir edin ve davranışını pekiştirmeye özen gösterin.
Kitap Önerileri :
· Çok Bencilsin - Clare Helen Welsh
· Paylaşmayı Öğreniyorum-Duygularım Davranışlarım - Jedda Robaard
· Bir Kabuğu Paylaşmak - Julia Donaldson
· Kısa Çoraplı Zürafa - Güliz Dülgeroğlu Küpçü
· Paylaşmak İstemeyen Ayı - Oakley Graham
· Canım Arkadaşlarım - Kerstin Schone
Film Önerileri :
Lama Lama
Lama Lama Kırmızı Pijama- Paylaşma Zamanı
1 Sezon 4 Bölüm
4+ yaş
Bekar bir anne olan Mama Lama ve oğlu Lama Lama’nın hikayesi etrafında dönen ve pek çok farklı karakter de barındıran Lama Lama; nezaket, empati, cömertlik, ailenin ve dostluğun önemi, farklılıklara saygı gibi konularda güçlü mesajlara sahip. Lama Lama’nın bu bölümünün ikinci hikayesinde paylaşma teması ön planda. Lama Lama, Nelly Antilop ile oyun randevusuna gidiyor. Her şey çok güzel giderken paylaşma ile ilgili bir sorun yaşanıyor.
Puffin Rock
Mossy Tek Başına
1 Sezon 37 Bölüm
3+ yaş
Puffin Rock, Oona isimli bir puffin ile küçük kardeşi Baba’nın keşiflerine ve maceralarına odaklanıyor. Çocuklara farklılıklara saygı, ailenin ve arkadaşların önemi gibi güzel değerleri aşılayan Puffin Rock, tek kelimeyle “tatlı” bir çizgi film. Bu bölümde sivri fare Mossy, yemeklerini ve yatağını diğer farelerle paylaşmaktan sıkılınca tek başına yaşamaya karar veriyor. Oona ve Baba ona yeni evinde hayatını sürdürebilmesi için yardım etse de Mossy, bir süre sonra yalnızlığa dayanamayarak sivri fare çetesiyle bir araya geliyor.
Go! Go! Cory Carson
Cory’nin Yeni Odası
2 Sezon 5 Bölüm
4+ yaş
Cory Carson, meraklı ve enerjik bir oyuncak araba. Ailesiyle birlikte yaşayan Cory, küçük kardeşi issy ile aynı odayı paylaşıyor ama onun geceleri sürekli yanına gelmesinden çok rahatsız oluyor. Bu yüzden sadece kendisine ait bir odaya yerleşmek isteyen ve bu isteği gerçekleşen Cory, günün sonunda odasında önemli bir şeyin eksik olduğunu fark ediyor: Sevimli kardeşi issy!
True ve Gökkuşağı Krallığı
Kaşı ve Paylaş
3 Sezon 10 Bölüm
4+ yaş
Netflix orijinal yapımı True, problem çözme odaklı hikayeleri ve pozitif mesajlarıyla dikkat çeken bir çizgi film. Bu bölümde koca ayaklar, Sonsuz Ormanın Yüce Kaşıma Çubuğu’nu bir türlü paylaşamıyor. Koca ayakların arasındaki anlaşmazlığı True ve en yakın arkadaşı Bartleby çözüyor. ‘Paylaşmak Umursamaktır’ isimli eğlenceli bir şarkıyla renklenen bölüm, paylaşmanın güzelliklerini gösteriyor.
Oyun Önerileri:
Paylaşım Hatırlatıcıları
Yaş Grubu: 1.5-4 yaş Bir grup çocuk bir araya geldiğinde, onlara "Paylaşmak ne kadar güzel!" şeklinde cümleler hatırlatabilirsiniz. Hangi çocuk önce paylaşmaya karar verirse, ona bir yıldız ya da ödül vererek olumlu pekiştirme yapabilirsiniz. Bu, çocukları paylaşmaya teşvik eden bir oyun olur.
El İzi Resmi
Yaş Grubu: 2-5 yaş Büyük bir kâğıda birlikte resim yapmaya başlayın. Çocuklar, sırayla ellerini boyayıp iz bırakabilirler. Hem paylaşmayı hem de birbirlerinin eserine katkı sağlamayı öğrenirler. Bu oyun, paylaşma ve iş birliği becerilerini güçlendirir.
Hikâye Zamanı Paylaşımı
Yaş Grubu: 1.5-4 yaş Bir kitap seçin ve çocukların sırayla kitabın sayfalarını çevirmelerini isteyin. Bu, kitapları birlikte paylaşarak eğlenceli bir şekilde hikâye anlatmaya yönlendirir ve paylaşma becerilerini geliştirir.
Sıra ile Boyama
Yaş Grubu: 2-5 yaş Bir kâğıda büyük bir resim çizin ve çocuğunuzdan, sıra ile ya da paylaşarak boyamalarını isteyin. Her biri kendi renklerini seçip sırasıyla renklerini uygulayabilir.